Lemkesbeumken en Smoks Hanne
Een Historisch Punt in Zelhemse Folklore
Langs de Brinkweg, op het punt waar de Prinses Beatrixstraat nu uitkomt, bevond zich ooit een markante plek die bekend stond als het Lemkesbeumken. Deze kleine verhoging in het landschap, waar vroeger een eenzame boom stond, markeerde voor reizigers de toegang tot het dorp Zelhem vanuit het zuiden. In deze boom hing een lamp, die in de nacht licht gaf aan de reizigers en zo de naam van deze plek verklaarde.
Het Lemkesbeumken lag aan de Barinkweg, een pad dat van de Brinkweg naar de Heidenhoek leidde. Deze route stond bekend als de “lijkweg,” omdat begrafenisstoeten van de Heidenhoek naar Zelhem deze weg volgden. Zodra de stoet het Lemkesbeumken bereikte, werd dit vanaf de kerktoren gezien, waarna de klokken begonnen te luiden.
In de buurt van het Lemkesbeumken woonden vroeger kolenbranders in eenvoudige plaggenhutten. Het was in deze omgeving dat de legendarische Smoks Hanne haar woning had. Smoks Hanne speelt een centrale rol in de folklore van Zelhem en werd vaak gezien als een kruidenvrouw met een diepe kennis van geneeskrachtige kruiden en helende rituelen. Ze stond bekend om haar wijsheid en was een geliefde figuur onder de dorpelingen, die haar raad vroegen bij ziekte, tegenslag of andere moeilijkheden.
Hoewel sommigen haar in de tijd als een heks beschouwden vanwege haar mysterieuze gaven, was Smoks Hanne in werkelijkheid een goedaardige en wijze vrouw. Ze gebruikte haar krachten altijd in dienst van anderen, of het nu ging om heling, advies of voorspellingen. Haar reputatie als een “goede heks” groeide in de loop der jaren, en hoewel ze een bescheiden dorpsvrouw was, heeft de folklore haar verheven tot een bijna magische figuur in de geschiedenis van Zelhem.
De verhalen over Smoks Hanne zijn door de jaren heen steeds fantasierijker geworden. In de volkslegende wordt ze vaak afgeschilderd als een vrouw die op een bezem door de nacht vloog en diepgaande kennis had van de natuur. Toch werd ze altijd gezien als een bondgenoot van de gewone mensen, een beschermende kracht die het dagelijkse leven in Zelhem verrijkte.
Het is bijzonder dat Smoks Hanne’s naam, ondanks dat ze in de negentiende eeuw leefde, zo lang is blijven voortleven. Vandaag de dag vormt ze een belangrijk deel van de culturele identiteit van Zelhem, en speelt ze een prominente rol bij de vieringen rond het 1200-jarig bestaan van het dorp.
